2. Przecinki cz.1

Powinnam pewnie dodać posta z zasadą "kiedy nie stawiamy kropek w dialogach" lub coś w ten deseń, ale wyczuwam parę części postów z przecinkami.

Jestem po tygodniu choroby, półmetku, weekendzie na próbie teatru i w pracy, co oznacza, że ledwo dycham, ale postaram się co nieco wyjaśnić.

Najpierw może parę zasad, które uda mi się przypomnieć. Nie wiem, czy będą po kolei, ale mogą okazać się pomocne.


Kiedy nie stawiamy przecinka?

W gimnazjum (albo w podstawówce...?) nauczono mnie dobrego sposobu na zapamiętanie paru podstawowych spójników, które - jak się okazuje - nazywają się współrzędne.
Nazwa nie jest istotna.
Można je dzielić na rozłączne, łączne, przeciwstawne, wynikowe itd. Kojarzycie coś z tego? Na pewno musieliście to przerabiać w gimnazjum :)
Sposób, o którym wspomniałam, to króciutka rymowanka:

i

oraz lub

albo bądź

czy, ani, ni

Czytana rytmicznie jest łatwa do zapamiętania.
Przy tych spójnikach, czyli przed nimi (nie daj Boże za), nie stawiamy przecinka.
Reszta spójników to:
- a, i, oraz, tudzież
- lub, albo, czy, bądź
- ani, ni (funkcja wykluczająca)

Zależnie od kontekstu zdania, a i czy (oraz i, ale o tym później) 'zyskują prawo' do przecinka. [Tak samo jak parę innych, zresztą.]

Przykłady zdań na spójniki wymienione wyżej: (łącznie z prawem do przecinka)


Musiałaś słyszeć kłótnię między Asią a Karolem.

Powoli siadam na łóżku i przeczesuję włosy palcami.

Zabrałem z szafki buty i/oraz czapkę.

Zabrałem z szafki buty, czapkę i/oraz smycz psa. [nie stawiamy przecinka przed i/oraz]

Widziałem i pierwszą, i drugą część.

Chcę torbę oraz buty, oraz pasek...

Pójdę dzisiaj do kina lub/albo/bądź do teatru.

Albo wyjdziesz z psem na spacer, albo możesz zapomnieć o telefonie przez najbliższe dwa dni.

Nie mam zamiaru się cię widzieć ani/ni z tobą rozmawiać.



A teraz fajne słówko czy, czyli dylematy.
Podstawowe zdania - czy w znaczeniu podobnym do albo:


Idziesz na "Intruza" czy "Tytanica"?

Zostajesz czy wychodzisz?

Wolisz chipsy, żelki czy paluszki?

Wychodzisz czy zostajesz, czy może jeszcze nie wiesz?


W połączeniu z też, może, raczej:


Wolisz kawę, czy może herbatę?

Poszedł do domu, czy (też) raczej pobiegł.

Naprawdę muszę, czy też chcę to zrobić.




A teraz idą komplikacje, czyli zdania podrzędne.
Łatwiej jest, gdy stawiamy sobie pytania podane nawiasach odnośnie zdania podrzędnego, czyli takiego, gdzie występuje drugie orzeczenie/czasownik. I tak np.:

Nie wiem, czy postawić tu przecinek.
Nie wiem, (czego?) czy postawić tu przecinek.

Powiedz mi, czy dobrze to zrobiłem.
Powiedz mi, (co?) czy dobrze to zrobiłem.


Zdania złożone, czyli rozpoczynające się na czy, np.:

Od tego, czy dostanę trójkę, zależy moja ocena końcowa.

Czy ona mu powie, tego nie wiem.




Magiczne słowo tudzież budzi coraz więcej wątpliwości znaczeniowych.
Należy go używać rozważnie, ale jego podstawowe synonimy to albo, lub.
Można go użyć jako synonim zwany również, osobiście tego raczej nie robię.

To chyba wystarczająco informacji jak na jeden raz C:
Jeśli chcecie więcej, po prostu piszcie ;)